ایستگاه خاطره ها

فردای آن روز پدر را دیدم که خطاب به زنان فامیل می گفت: صمد امسال کنکور دارد. کاش مراسم عروسی تان را بعد از کنکور برگزار می کردید». پس از آن نیز خطاب به من گفت: «مراسم عروسی تا چند روز ادامه خواهد داشت. سر و صدای زنها آزارت می دهد بهتر است این چند روز کتابهایت را برداری و به منزل پسرعمویت احد بروی. منزل آنها کاملا خالی است.»

آن روز پدر مرا سوار ترانزیت قرمز کرد و به منزل آنها برد. وقتی پیاده می شدم گفت: «یخچال منزلشان را از میوه و خوردنی برایت پر کرده ام. اگر چیز دیگری هم نیاز داشتی زنگ بزن می گویم برایت بیاورند.» این ماجرا تا سه روز ادامه یافت. پدر قبل از ظهرها مرا به منزل احد می برد و عصرها به منزل خودمان برمی گرداند.

روز سوم وقتی پدر برای برگرداندنم آمد گفت: «مراسم دیگر تمام شد. از فردا می توانی در منزل خودمان درس بخوانی.» آن روز برای آخرین بار، سوار ماشین (ترانزیت قرمز) پدر شدم و خیابانهای یامچی را گشتیم. پدر هر آشنایی را که می دید برایش چراغ می داد یا به احترامش نگه می داشت. آنها نیز عروسی پسرش را تبریک می گفتند. شیرینی احساسی که آن لحظات کنار پدر داشتم وصف ناشدنی است. افسوس نمی دانستم دیگر هرگز سوار ماشین پدر نخواهم شد و این آخرین سوار شدن است.

هفتۀ اول شهریور (سال 75) همایش خاطره انگیز همدان تمام شد و من به یامچی برگشتم. حال و هوای سفر و مشغولیتهایی که پیش پسرعموهایم در تهران داشتم مدتی مرا از حال هوای شاعری دور کرده بود ولی بعد از برگشتنم به یامچی دوباره چند شعر سرودم که یکی از آنها قصیده ای در سبک مناجات بود.

آن روزها آقایان محمود سببکار و محمود جویبان (مردی از دنیای کتاب) مهمترین همنشینان من در محله بودند. گرچه آنها سنشان بسیار بیشتر از من بود ولی چون در هیئت باقرالعلوم همکاری می کردیم همچون برادری کوچک مرا احترام می کردند.

یک روز (شهریور 75) آقای سببکار خبر داد که امشب استاد علی دوابی در هیئتمان سخنرانی خواهد کرد. آن شب اولین بار بود که من استاد دوابی را می دیدم. نه او مرا می شناخت و نه من او را. آقای سببکار پس از معرفی، از من خواست یکی از سروده هایم را برایش بخوانم. من نیز همین شعر مناجات را خواندم. با اینکه شعری بسیار ساده و ابتدایی بود اما استاد دوابی به آن توجه نشان داد. وی دفتر را از من گرفت و گفت: اگر اجازه دهید یکبار نیز من خودم شعر شما را بخوانم. استاد شعر سادۀ مرا با حلاوت تمام می خواند و با هر بیتش سخنرانی می کرد تا اینکه رسید به بیت هفتم.

در بیت هفتم لبخندی زد و گفت: غماز به معنای سخن چین است. فکر کنم آقای حنیفه پور آن را به مفهوم «غمگین» استفاده کرده. سپس فرمود البته اگر چنین در نظر بگیریم که انسانها چه خوب و چه بد، همگی محتاج خدایند اشکالی نخواهد داشت زیرا بالاخره انسانهای سخن چین نیز خداوند را می پرستند.

استاد راست می گفت. من خیال می کردم غمّاز به معنای غمگین است ولی آن شب فهمیدم که غماز، به آدم سخن چین گفته می شود. حرفهای آن شب استاد، نکته به نکته اش برایم تازگی داشت. با اینکه شعر من بسیار ساده و کودکانه بود ولی چنان با احساس و حلاوت آن را می خواند که نوعی اعتماد به نفس در من آفرید. به راستی که تواضعش ستودنی بود و سخنوری اش بی نظیر.

خوشبختانه آشنایی من و استاد دوابی فقط به آن شب خلاصه نشد و رابطه ای که میان ما ایجاد شده بود بعدها ادامه یافت. ایشان با حرفها و رفتارهای انسان دوستانه اش چنان مرا مجذوب خود کرده بود که دوست داشتم همیشه پای سخنرانی اش بنشینم ولی چون در دانشگاه تهران فوق لیسانس فلسفه می خواند فقط در ایام تعطیل می توانستیم ایشان را ببینیم.

خرداد 78 وقتی پیش پسرعموهایم در تهران بودم یک شب با ابراهیم پیش شمس الله سلامی در دانشگاه تهران رفتیم. از قضا بیت الله سلامی (همکلاسی من) و استاد دوابی هم آنجا بودند. آن شب فهمیدم استاد دوابی با پسرعمویم ابراهیم دوستی عمیقی دارد. آنها باهم شوخی می کردند و می خندیدند و من ساکت تماشایشان می کردم.

استاد دوابی چون می دانست من نگاه دیگری نسبت به ایشان دارم زیاد مثل پسرعموی شوخم قاه قاه نمی خندید. ولی وسط کار نمی دانم چه شد که از من خواست گوشهایم را بگیرم زیرا می خواست جواب شوخی ابراهیم را بگوید. آن شب فهمیدم استاد دوابی علاوه برای اینکه انسان منعطفی است احترام ویژه ای برای من قائل است.

فردای آن روز ابراهیم رفت ولی من به اصرار شمس الله یک هفته پیش آنها ماندم. هدف ایشان از این کار علاقمند ساختن من و برادرش به دانشگاه برای ادامۀ تحصیل بود به همین خاطر پسرعمویم ابراهیم نیز مخالفتی نکرد. در این یک هفته فهمیدم زندگی دانشجویی و قدم گذاشتن در راه علم و آگاهی واقعا زیباست خصوصا که الگوی من استاد دوابی هم دانشجوی همان دانشگاه بود.

روز پنجم از بیت الله خواستم مرا به اتاق استاد دوابی ببرد. اتاق آنها چند ساختمان آن طرفتر بود. استاد با خوشرویی تمام تحویلمان گرفت و مرا نیز به عنوان شاعر و حافظ به هم اتاقیهایش معرفی کرد. در همین حال یکی از هم اتاقیهایش شعری از شاعر نابینا مریم حیدرزاده خواند و استاد هم دقایقی در این مورد برایمان حرف زدند.

ساعتی بعد بیت الله به اتاقشان رفت ولی استاد مرا برای شام نگهداشت. پس از شام با استاد رفتیم تا در محیط خوابگاه بگردیم. از قضا آیت الله امجد همان شب در مسجد دانشگاه برنامه داشت. دانشجویان این سوی و آن سو می رفتند ما هم در چمنزاری خلوت زیر نور چراغها نشسته بودیم.

آن شب از استاد خواستم تا بیشتر برایم حرف بزند زیرا می دانستم حرفهای آن شب برای همیشه در ذهنم ماندگار خواهند شد. استاد پذیرفت سپس در حالیکه روی چمن تکیه داده بود برایم از ادبیات و عرفان گفت. در نهایت هم علاقۀ مرا ستود و از من خواست حتما برای کنکور تلاش کنم. همچنین از من پرسید آیا به نظرت من هم می توانم مثل تو قرآن حفظ کنم؟ ظاهرا استاد بدش نمی آمد با آن همه اطلاعات سرشار، مقداری از قرآن را هم حفظ باشد.

سال 75 بود و هیئت باقرالعلوم هر هفته شنبه شبها در منزل یکی از داوطلبین برگزار می شد. این هیئت که چگونگی تشکیلش را در خاطره ای جداگانه نوشته ام (هیئت علمی ادبی) در آغاز بسیار ساده و ابتدایی بود ولی به تدریج رونق گرفت و هر روز بر تعداد اعضایش اضافه گردید.

پنجم آبان و در ایام شکوفایی هیئت؛ از همگی خواستم هفتۀ بعد به منزل ما بیایند. آن شب جلسه در منزل آقای سببکار بود. وی در مدارس مرند معلمی می کرد و دوستی شاعر نیز در آموزش و پرورش داشت که مسئول انتشار اشعار و نوشته های دانش آموزان در میان مدارس بود.

از قضا هفتۀ بعد دقیقا مصادف بود با روز مادر که آن روزها گرامی داشته می شد. آقای سببکار که می دید من در خط شاعری افتاده ام از من خواست به مناسبت روز مادر شعری بسرایم تا توسط دوستش در مدارس مرند منتشر شود. ایشان آدم بسیار خیرخواهی بود و من اکنون پس از سالهای سال هنوز خود را مدیون دلسوزیهایش می دانم.

آن شب پیشنهاد آقای سببکار را پذیرفتم و شعری را متناسب با توان خود سرودم. بیت آغازین آن شعر چنین بود:

    بار دیگـر خاکـیان را جملـگی غوغـا گرفت   
شور و حال عرشیان و فرشیان بالا گرفت

پس از چند روز آقای سببکار شعرم را به دوستش در آموزش و پرورش رساند. ایشان نیز همانطور که قول داده بود آن را با عنوان «وصف کوثر» میان مدارس منتشر ساخت و مرا بعنوان شاعر کوچک میان مدارس و ادارات مشهور کرد. دیگر همه می دانستند من شاعرم ولی پدر هنوز خبر نداشت تا اینکه روز مادر رسید.

آن روز قرار بود هیئتیها به منزل ما بیایند. خوشبختانه منزلمان به تازگی نوسازی شده بود و هال پذیرایی بزرگی داشتیم. وقتی پدر موضوع هیئت را شنید بیرون رفت و مادر شروع کرد به مرتب کردن منزل. از مادرم پرسیدم پس پدر کجا رفت؟ مادر گفت من هم نمی دانم تا اینکه ساعتی بعد پدر با چند جعبه پرتقال و شیرینی به منزل برگشت.

بلاخره شب رسید و هیئتیها در منزلمان جمع شدند. آن شب پرجمعیت ترین شب هیئت در تمام تاریخش بود آنقدر که دیگر جایی برای نشستن وجود نداشت. ناچار مادر زیراندازی در حیاط انداخت و افرادی که دیر آمده بودند مجبورا در حیاط نشستند. تا آن تاریخ و حتی بعد از آن نیز چنین حالتی پیش نیامده بود.

وسطهای جلسه، آقای سببکار برگۀ چاپ شده را به اعضا نشان داد و گفت: شعری که آقای حنیفه پور سروده بود دیروز توسط آموزش و پرورش به چاپ رسید. می خواست خودش شعر را بخواند ولی لحظه ای مکث کرد و گفت: وقتی شاعر خودش حاضر است چرا من بخوانم. اگر خود شاعر بخواند بهتر است.

راستش اول کار جلوی پدر خجالت می کشیدم اما به هر نحوی بود نشستم کنار آقای سببکار و شعر را خواندم. پدر هم که در گوشه ای نشسته بود به دقت و با شگفتی گوش می داد زیرا تا آن لحظه خبر نداشت پسرش شاعر است. فردای آن روز برای اینکه بفهماند از شعرخوانی من خوشش آمده بود در حضور خانواده گفت: آن چیزهایی که صمد دیشب خواند پروفسورها هم نمی توانند بگویند. اگرچه حرفش اغراق آمیز بود ولی اوج احساس پدرانه اش را نسبت به من نشان می داد. روانت شاد و یادت گرامی بهترین پدر دنیا

چوپانی که کنار چشمه نشسته بود گفت نام اینجا تازه کهریز است. هر چهار نفر از بودن در آنجا لذت می بردیم و برایمان دلچسب بود. دقایقی در کوه و برکه اش گشتیم و عکسهایی هم برای یادگاری گرفتیم. پس از آن من مشغول پر کردن دبه های آب شدم و استاد عزتی مقداری ترۀ کوهی چید تا اینکه کم کم اطراف چشمه شلوغ شد و هوا رو به سردی رفت. بدین ترتیب ما هم با تازه کهریز دوست داشتنی خداحافظی کردیم.

وقتی به مرند رسیدیم دیگر شب شده بود. در ورودی شهر استاد عزتی با دوستمان حجت محمودی تماس گرفت. حجت گفت اگر الان سمت تبریز بروید با ترافیکی سنگین روبرو خواهید شد به همین خاطر مدتی در پارک قدیمی مرند نشستیم تا از ترافیک اول شب کاسته شود. زیبایی و آرامشی که آن پارک داشت شیرینی سفرمان را مضاعف کرد طوری که هنگام برگشت حس می کردم خاطره ای زیبا برایم رقم خورده که باید حتما بنویسم. همچنین با حمیده تصمیم گرفتیم باز هم سفری از این جنس داشته باشیم زیرا فقط همین چیزهاست که می ماند و زندگی چیزی جز اینها نیست.

پس از آشنایی با سعید شبانزاده در ماجرای گنجشک، من و سعید تبدیل به دوستانی بسیار صمیمی شدیم. منزل آنها در محله ای دیگر قرار داشت ولی چون با پدربزرگ پدری اش همسایه بودیم همدیگر را زیاد ملاقات می کردیم. سعید هم مثل من تخیلش بسیار قوی بود. علاوه بر این آرزو داشت در آینده بازیگر سینما شود به همین خاطر اخلاقمان به هم می خورد و دوستان خوبی برای هم بودیم.

من و سعید علاوه بر بازیهای ابتکاری در منزل، گاهی هم به مزارع و دشتهای اطراف می رفتیم. یک روز (سال 69) نزدیکیهای قبرستان، چمنزاری کوچک شبیه مثلث یافتیم. یک ظلعش نهر آب با چند درخت سنجد بود و دو ضلع دیگرش مزارع گندم و آفتابگردان. قرائن نشان می داد صاحبی هم ندارد به همین خاطر نامش را مانیل گذاشتیم و آنجا را مال خودمان کردیم.

از آن روز به بعد مانیل، تفریحگاهی خصوصی برای من و سعید شد. نزدیک نهر آب می نشستیم و با یکدیگر صحبت می کردیم. سعید از علاقه اش به بازیگری می گفت و من از علاقه ام به جغرافی. وقتی هم گرسنه می شدیم می رفتیم سراغ سنجدها. گرچه هنوز کال بودند ولی ساقه هایی داشتند بسیار لطیف. من و سعید آن ساقه ها را می بریدیم، پوستشان را می کندیم و می خوردیم.

یک روز که در پشت بام منزل ما نشسته بودیم محمود پسر عمۀ سعید هم به جمعمان اضافه شد. آنجا نقشه کشیدیم تا در مانیل یک زیرزمین مخفی بکنیم. نقشه چند متر زیر زمین بود و یک سالن داشت به همراه سه اتاق برای هر نفرمان. سعید وقتی فهمید من برای هر کداممان یک اتاق جداگانه در نظر گرفته ام گفت: من تنهایی در یک اتاق می ترسم، بهتر است هر سه نفرمان یک اتاق مشترک داشته باشیم.

ناچار همه پیاده شدیم تا ماشین را هول بدهیم ولی نتیجه ای حاصل نشد. صاحب گوسفندان وقتی دید ما در باتلاق گیر کرده ایم جلوتر آمد و پرسید اهل کجا هستید؟ او خانوادۀ  مرحوم میر عبدلله را می شناخت. وقتی فهمید ما فامیل آنها هستیم بسیار حرمت نمود سپس گفت فقط تراکتور می تواند این ماشین را در بیاورد. پدر پرسید از کجا باید تراکتور پیدا کنیم. چوپان گفت نزدیک ترین جا گلین قیه است سپس به پسرش سپرد که با موتور برای آوردن تراکتور به گلین قیه برود.

از آنجا تا گلین قیه پنج کیلومتر راه بود. زن عمو نرگس، مادر ، مادربزرگ، سکینه خانم و سایر زنان همگی در سایۀ توت نشستند ولی ما بجه ها در همان محیط مشغول بازی شدیم. من و حسین بالای یکی از توتها رفته بودیم و نعمت و علی هم با دختران، گل و سبزه می چیدند.

پس از ساعتی انتظار، تراکتور همراه با دو نفر از راه رسید. یکی از آنها پدرم را به اسم صدا زد و احوالپرسی گرمی هم با آقا سلمان کرد. نامش حیدر پسر فامیلمان آقا عبدالله بود. بعد از آن نیز ماشین را به تراکتور بستند. پدر پشت فرمان نشست و تراکتور با چند حرکت ماشین را از باطلاق بیرون کشید.

عکسی از همان منطقه و درخت توتی که بالایش رفته بودم


پدر از صاحب تراکتور بسیار تشکر کرد و همگی دوباره سوار شدیم. سپس در حالیکه، بچه ها برای چوپان و پسرش دست تکان می دادند سمت گلین قیه حرکت کردیم. دقایقی بعد، منازل روستا از دور پیدا شدند. روستای کوچکی بود که با یامچی بسیار تفاوت میکرد. همینطور که از کوچه ای باریک بالا می رفتیم آقا میر عبدالله به استقبالمان آمد. در همین موقع پدر ماشین را گوشه ای پارک کرد و همگی به منزلشان رفتیم.

پس از پذیرایی همچنانکه بزرگتر ها نشسته بودند ما بچه ها در حیاط مشغول بازی شدیم زیرا اصلا نمی توانستیم یکجا بنشینیم. شکل و شمایل و موقعیت خانه های گلین قیه برای ما بچه ها عجیب بود و کنجکاوی بسیاری در ما ایجاد می کرد. تا آن روز چنین خانه هایی ندیده بودیم. پشت بام منازل به یکدگیر وصل بودند و انتهایشان به کوه می رسید. بالاتر از آن نیز تخته سنگهای بسیار بزرگی دیده می شد که مانند ایوان، روی روستا سایه انداخته بودند. وقتی نگاهشان میکردم می ترسیدم زیرا حس می کردم انگار دارند روی خانه ها می افتند.

علاوه براین، پشت بامهای گلین قیه، نورگیرهایی داشت که به آنها باجا می گفتند. این نورگیرها را با نایلون پوشانده بودند تا آب باران به داخل منازل نفوذ نکند. من، حسین، نعمت و سایر بچه ها همگی از این باجاها داخل منازل را نگاه میکردیم زیرا برایمان بسیار تازگی داشت. آنقدر بالای پشت بامها سر و صدا کردیم که بالاخره همسایه ها عاصی شدند. عاقبت هم آقا حیدر آمد و همۀ ما را داخل حیاط برد و به هر کداممان مقداری بادام و گردو داد تا مشغول باشیم بلکه بالای پشت بامها نرویم.

ایامی که پدر خاور سبز رنگ داشت گاهی با دوستانش برای گردش به کوههای اطراف می رفت. یک شب (سال 66) پدر و سه نفر از دوستانش تصمیم گرفتند برای شکار کبوترهای چاهی به منطقۀ آلتان (کوههای اطراف یامچی) بروند. آن شب مادر به عروسی یکی از فامیلهایمان رفته بود به همین خاطر پدر دلش نیامد من و نعمت تنها در منزل بمانیم در نتیجه ما را هم با خودشان به آلتان بردند.

وقتی به آلتان رسیدیم زین العابدین محل چاه را نشان داد و پدر نزدیک آنجا توقف کرد. کبوتر ها ته چاه، داخل لانه هایشان خوابیده بودند. در همین حال عباس آقا (سلامی) داخل چاه رفت و شروع کرد به گرفتن کبوترها. او آنها را با طناب بالا می فرستاد و خواهر زاده اش آقا تقی (شبانزاده) نیز تک تک تحویلشان می گرفت.

من و نعمت هر دو داخل خاور نشسته بودیم. پدر گاهی سمت ماشین می آمد تا ببیند من و نعمت در چه حالیم. تاریکی و سکوت صحرا چنان بود که وقتی پدر از ماشین دور می شد احساس ترس می کردیم. دقایقی بعد آقا عابدین با دو عدد گنجشک وارد ماشین شد. گفت: «این دو گنجشک سهم شماست. آنها را هم از چاه گرفته ایم.» هر دو برادر خوشحال شدیم و خندیدیم. آنها اولین گنجشکانی بودند که من با آنها بازی می کردم.

آن شب گذشت و دوستان پدر با کبوترهایی که گرفته بودند به منزل رفتند. بعدها باز هم با پدر برای گردش به آلتان رفتیم. آلتان منطقه ای بکر و زیبا بود به همین خاطر پدر گردش و سیاحت در آن منطقه را بسیار دوست می داشت.

روزی در علفزارهای آلتان یک لانۀ کبک پیدا کردیم. درون لانه پر از تخم کبک بود. آقا عابدین که تفنگ شکاری هم داشت دنبال کبک رفت بلکه شکارش کند ولی هر کار کرد موفق نشد. در مسیر برگشت (یک کیلومتر مانده به یامچی) چشممان به پرنده ای افتاد که بالای درخت تبریزی نشسته بود. پدر توقف کرد و آقا عابدین با تفنگ شکاری اش پیاده شد سپس سمت پرنده نشانه رفت.

دقایقی بعد آقا عابدین با یک سار زخمی که از بالش خون می چکید وارد ماشین شد. خوشبختانه سار هنوز زنده بود. وقتی زخمش را دیدم دلم به حالش سوخت و از آقا عابدین خواستم آن را به من بدهد. پدر گفت: عمویت پس از روزها تلاش تیرش به هدف خورده حالا تو می خواهی اولین شکارش را از او بگیری؟ حرف پدر به گوشم نرفت به همین خاطر باز هم اصرار کردم تا اینکه بالاخره سار زخمی را به من دادند.

ایستگاهی که نزدیک دانشکدۀ الهیات بود.

پله های پشت ایستگاه که ازشون فرار کردم.


مرد مرموز از ورودی دانشگاه در حال آمدن سمت ایستگاه بود. نمی دانستم چکنم. ناچار از پله های پشت ایستگاه، سمت دانشکده رفته، از مسیر درختان، (تریا) به دانشکدۀ علوم رسیدم. پس از آن نیز وارد مسیری میانبر شدم. آن مسیر کاملا خاکی بود ولی مسافت رسیدن به خوابگاه را نصف می کرد. همچنین پر بود از مناظر و جاهایی که تا آن روز اصلا ندیده بودم.

عاقبت پس از دو سه ساعت علافی، شب هنگام به خوابگاه رسیدم. آنقدر راه رفته  بودم که پاهایم درد می کردند. در همین حال هم اتاقی ام مجتبی (فانی) را دیدم که استکان در دست از آشپزخانه می آمد. پرسید مگر کجا رفته بودی که اینهمه خسته ای؟ وقتی قضیه را برایش تعریف کردم قاه قاه خندید ولی چای تازه دمش خستگی را از تنم بیرون کرد.

یادت بخیر دانشگاه فردوسی.

یادت بخیر دانشکدۀ الهیات.

یادت بخیر مرد مرموز. کاش بازهم بودی و من از تو می ترسیدم. ولی دیگر بزرگتر شده ام و رفتارهایت برایم قابل درک است. 

یادت بخیر مجتبی. شوخیهایت، خنده هایت و آن چای کله مورچه ات که همیشه میگفتی باید دم بکشد هرگز از یادم نمی روند. تو در دنیای خاطراتم همیشه خواهی درخشید. فجر پنج فاز چهار طبقه چهارم لحظه لحظه اش با تو زیبا بود.

برای ارسال نظر روی متن روبرو کلیک کنید. (مشاهدۀ نظرات)