............................................. خاطرات دهۀ هفتاد

هفتۀ اول شهریور (سال 75) همایش خاطره انگیز همدان تمام شد و من به یامچی برگشتم. حال و هوای سفر و مشغولیتهایی که پیش پسرعموهایم در تهران داشتم مدتی مرا از حال هوای شاعری دور کرده بود ولی بعد از برگشتنم به یامچی دوباره چند شعر سرودم که یکی از آنها قصیده ای در سبک مناجات بود.

آن روزها آقایان محمود سببکار و محمود جویبان (مردی از دنیای کتاب) مهمترین همنشینان من در محله بودند. گرچه آنها سنشان بسیار بیشتر از من بود ولی چون در هیئت باقرالعلوم همکاری می کردیم همچون برادری کوچک مرا احترام می کردند.

یک روز (شهریور 75) آقای سببکار خبر داد که امشب استاد علی دوابی در هیئتمان سخنرانی خواهد کرد. آن شب اولین بار بود که من استاد دوابی را می دیدم. نه او مرا می شناخت و نه من او را. آقای سببکار پس از معرفی، از من خواست یکی از سروده هایم را برایش بخوانم. من نیز همین شعر مناجات را خواندم. با اینکه شعری بسیار ساده و ابتدایی بود اما استاد دوابی به آن توجه نشان داد. وی دفتر را از من گرفت و گفت: اگر اجازه دهید یکبار نیز من خودم شعر شما را بخوانم. استاد شعر سادۀ مرا با حلاوت تمام می خواند و با هر بیتش سخنرانی می کرد تا اینکه رسید به بیت هفتم.

در بیت هفتم لبخندی زد و گفت: غماز به معنای سخن چین است. فکر کنم آقای حنیفه پور آن را به مفهوم «غمگین» استفاده کرده. سپس فرمود البته اگر چنین در نظر بگیریم که انسانها چه خوب و چه بد، همگی محتاج خدایند اشکالی نخواهد داشت زیرا بالاخره انسانهای سخن چین نیز خداوند را می پرستند.

استاد راست می گفت. من خیال می کردم غمّاز به معنای غمگین است ولی آن شب فهمیدم که غماز، به آدم سخن چین گفته می شود. حرفهای آن شب استاد، نکته به نکته اش برایم تازگی داشت. با اینکه شعر من بسیار ساده و کودکانه بود ولی چنان با احساس و حلاوت آن را می خواند که نوعی اعتماد به نفس در من آفرید. به راستی که تواضعش ستودنی بود و سخنوری اش بی نظیر.

خوشبختانه آشنایی من و استاد دوابی فقط به آن شب خلاصه نشد و رابطه ای که میان ما ایجاد شده بود بعدها ادامه یافت. ایشان با حرفها و رفتارهای انسان دوستانه اش چنان مرا مجذوب خود کرده بود که دوست داشتم همیشه پای سخنرانی اش بنشینم ولی چون در دانشگاه تهران فوق لیسانس فلسفه می خواند فقط در ایام تعطیل می توانستیم ایشان را ببینیم.

خرداد 78 وقتی پیش پسرعموهایم در تهران بودم یک شب با ابراهیم پیش شمس الله سلامی در دانشگاه تهران رفتیم. از قضا بیت الله سلامی (همکلاسی من) و استاد دوابی هم آنجا بودند. آن شب فهمیدم استاد دوابی با پسرعمویم ابراهیم دوستی عمیقی دارد. آنها باهم شوخی می کردند و می خندیدند و من ساکت تماشایشان می کردم.

استاد دوابی چون می دانست من نگاه دیگری نسبت به ایشان دارم زیاد مثل پسرعموی شوخم قاه قاه نمی خندید. ولی وسط کار نمی دانم چه شد که از من خواست گوشهایم را بگیرم زیرا می خواست جواب شوخی ابراهیم را بگوید. آن شب فهمیدم استاد دوابی علاوه برای اینکه انسان منعطفی است احترام ویژه ای برای من قائل است.

فردای آن روز ابراهیم رفت ولی من به اصرار شمس الله یک هفته پیش آنها ماندم. هدف ایشان از این کار علاقمند ساختن من و برادرش به دانشگاه برای ادامۀ تحصیل بود به همین خاطر پسرعمویم ابراهیم نیز مخالفتی نکرد. در این یک هفته فهمیدم زندگی دانشجویی و قدم گذاشتن در راه علم و آگاهی واقعا زیباست خصوصا که الگوی من استاد دوابی هم دانشجوی همان دانشگاه بود.

روز پنجم از بیت الله خواستم مرا به اتاق استاد دوابی ببرد. اتاق آنها چند ساختمان آن طرفتر بود. استاد با خوشرویی تمام تحویلمان گرفت و مرا نیز به عنوان شاعر و حافظ به هم اتاقیهایش معرفی کرد. در همین حال یکی از هم اتاقیهایش شعری از شاعر نابینا مریم حیدرزاده خواند و استاد هم دقایقی در این مورد برایمان حرف زدند.

ساعتی بعد بیت الله به اتاقشان رفت ولی استاد مرا برای شام نگهداشت. پس از شام با استاد رفتیم تا در محیط خوابگاه بگردیم. از قضا آیت الله امجد همان شب در مسجد دانشگاه برنامه داشت. دانشجویان این سوی و آن سو می رفتند ما هم در چمنزاری خلوت زیر نور چراغها نشسته بودیم.

آن شب از استاد خواستم تا بیشتر برایم حرف بزند زیرا می دانستم حرفهای آن شب برای همیشه در ذهنم ماندگار خواهند شد. استاد پذیرفت سپس در حالیکه روی چمن تکیه داده بود برایم از ادبیات و عرفان گفت. در نهایت هم علاقۀ مرا ستود و از من خواست حتما برای کنکور تلاش کنم. همچنین از من پرسید آیا به نظرت من هم می توانم مثل تو قرآن حفظ کنم؟ ظاهرا استاد بدش نمی آمد با آن همه اطلاعات سرشار، مقداری از قرآن را هم حفظ باشد.

سال 75 بود و هیئت باقرالعلوم هر هفته شنبه شبها در منزل یکی از داوطلبین برگزار می شد. این هیئت که چگونگی تشکیلش را در خاطره ای جداگانه نوشته ام (هیئت علمی ادبی) در آغاز بسیار ساده و ابتدایی بود ولی به تدریج رونق گرفت و هر روز بر تعداد اعضایش اضافه گردید.

پنجم آبان و در ایام شکوفایی هیئت؛ از همگی خواستم هفتۀ بعد به منزل ما بیایند. آن شب جلسه در منزل آقای سببکار بود. وی در مدارس مرند معلمی می کرد و دوستی شاعر نیز در آموزش و پرورش داشت که مسئول انتشار اشعار و نوشته های دانش آموزان در میان مدارس بود.

از قضا هفتۀ بعد دقیقا مصادف بود با روز مادر که آن روزها گرامی داشته می شد. آقای سببکار که می دید من در خط شاعری افتاده ام از من خواست به مناسبت روز مادر شعری بسرایم تا توسط دوستش در مدارس مرند منتشر شود. ایشان آدم بسیار خیرخواهی بود و من اکنون پس از سالهای سال هنوز خود را مدیون دلسوزیهایش می دانم.

آن شب پیشنهاد آقای سببکار را پذیرفتم و شعری را متناسب با توان خود سرودم. بیت آغازین آن شعر چنین بود:

    بار دیگـر خاکـیان را جملـگی غوغـا گرفت   
شور و حال عرشیان و فرشیان بالا گرفت

پس از چند روز آقای سببکار شعرم را به دوستش در آموزش و پرورش رساند. ایشان نیز همانطور که قول داده بود آن را با عنوان «وصف کوثر» میان مدارس منتشر ساخت و مرا بعنوان شاعر کوچک میان مدارس و ادارات مشهور کرد. دیگر همه می دانستند من شاعرم ولی پدر هنوز خبر نداشت تا اینکه روز مادر رسید.

آن روز قرار بود هیئتیها به منزل ما بیایند. خوشبختانه منزلمان به تازگی نوسازی شده بود و هال پذیرایی بزرگی داشتیم. وقتی پدر موضوع هیئت را شنید بیرون رفت و مادر شروع کرد به مرتب کردن منزل. از مادرم پرسیدم پس پدر کجا رفت؟ مادر گفت من هم نمی دانم تا اینکه ساعتی بعد پدر با چند جعبه پرتقال و شیرینی به منزل برگشت.

بلاخره شب رسید و هیئتیها در منزلمان جمع شدند. آن شب پرجمعیت ترین شب هیئت در تمام تاریخش بود آنقدر که دیگر جایی برای نشستن وجود نداشت. ناچار مادر زیراندازی در حیاط انداخت و افرادی که دیر آمده بودند مجبورا در حیاط نشستند. تا آن تاریخ و حتی بعد از آن نیز چنین حالتی پیش نیامده بود.

وسطهای جلسه، آقای سببکار برگۀ چاپ شده را به اعضا نشان داد و گفت: شعری که آقای حنیفه پور سروده بود دیروز توسط آموزش و پرورش به چاپ رسید. می خواست خودش شعر را بخواند ولی لحظه ای مکث کرد و گفت: وقتی شاعر خودش حاضر است چرا من بخوانم. اگر خود شاعر بخواند بهتر است.

راستش اول کار جلوی پدر خجالت می کشیدم اما به هر نحوی بود نشستم کنار آقای سببکار و شعر را خواندم. پدر هم که در گوشه ای نشسته بود به دقت و با شگفتی گوش می داد زیرا تا آن لحظه خبر نداشت پسرش شاعر است. فردای آن روز برای اینکه بفهماند از شعرخوانی من خوشش آمده بود در حضور خانواده گفت: آن چیزهایی که صمد دیشب خواند پروفسورها هم نمی توانند بگویند. اگرچه حرفش اغراق آمیز بود ولی اوج احساس پدرانه اش را نسبت به من نشان می داد. روانت شاد و یادت گرامی بهترین پدر دنیا

فردای آن روز دو تا از اتاقهای کمپ برای اقامت به ما داده شد. اردوگاه دارای همه جور امکانات بود. رستوران، آمفی تئاتر، مکانهای مختلف ورزشی و ... یک طرفش نیز به دریا وصل می شد که دیواری بتنی به ارتفاع یک متر در خط ساحلی اش قرار داشت. عصر روز اول، نزدیک غروب، مسئولین استانها برای جلسه رفتند. ما هم از این فرصت استفاده کردیم و سری به ساحل دریا زدیم.

♬.شبانگاهان تا حریم فلک چون زبانه کشد سوز آوازم 
♬. شرر ریزد بی امان به دل ساکنان فلک ناله ی سازم 

♬. دل شیدا حلقه را شکند تا برآید و راه سفر گیرد 
♬. مگر یکدم گرم و شعله فشان تا به بام جهان بال و پر گیرد 

♬. خوشا ای دل بال و پرزدنت، شعله ور شدنت درشبانگاهی
♬.به بزم غمدیدگان تری، جان پر شرری، شعله ی آهی 

♬. بیا ساقی تا به دست طلب گیرم از کف تو جام پی درپی
♬.به داد دل ای قرار دلم، نوبهار دلم، میرسی پس کی؟

♬. چو آن ابر نو بهار من
♬. به دل شور گریه دارم من، می توانم آیا نبارم من 

♬. نه تنها از من قرار دل می رباید این شور شیدایی 
♬. جهانی را دیده ام یکسر، غرق دریای ناشکیبایی 

♬. بیا در جان مشتاقان گل افشان کن گل افشان کن
♬. به روی خود شب مارا، چراغان کن چراغان کن 

♬. چو آن ابر نو بهار من،
♬. به دل شور گریه دارم من،  می توانم آیا نبارم من 


https://www.aparat.com/v/wlfPd

برای شنیدن آهنگ شبانگاهان روی متن بالا کیک کنید.

آقای جهانی اهل روستای مرکید و از معلمان ما در سال دوم دبیرستان بود که صدای خوبی هم داشت. وی بینش اسلامی درس می داد ولی سال چهارم دبیرستان، فلسفه و منطق نیز به آن اضافه شد. ایشان فردی بود کاملا مذهبی، سختگیر و دقیق که به هیچ کس رو نمی داد. اخلاقش هم کمی تند بود به همین خاطر کمتر دانش آموزی از وی ابراز رضایت می کرد.

یکبار آقای جهانی به یکی از بچه ها (مرادعلی رخ فیروز) که خودشیرینی می کرد با لحنی جدی گفت: «موجود پست» و او هم ساکت و سرافکنده سرجایش میخکوب شد. حتی من نیز با اینکه ناراضی نبودم ولی نتوانستم با ایشان مانند سایر معلمانم صمیمی شوم. شاید علتش این بود که دیر همدیگر را درک کردیم. یعنی زمانی که دیگر کار از کار گذشته بود. روزهای آخر (سال چهارم) آقای جهانی از من خواست تا به سوالات درس پاسخ دهم. وی گفت: بر خلاف دیگر دانش آموزان، تو باید سوالات را همراه با خواندن آیات، جواب بدهی زیرا امروز شنیدم تو حافظ قرآن هستی. من نیز همه را آنگونه که گفته بود پاسخ دادم طوری که بسیار خوشش آمد و نمرۀ بیست به من داد.

بعد از پایان دبیرستان، من دیگر آقای جهانی را ندیدم تا اینکه چهار سال بعد (خرداد 80) به برنامه ای قرآنی در مرند دعوت شدم. آن روز قریب به دو هزار نفر در مسجد هفت تیر مرند جمع شده بودند. دوستم آقای رسول نظری که در اردوی انزلی باهم بودیم، ابتدای برنامه، قرائت قرآن کرد سپس از من خواستند تا بعنوان حافظ کل قرآن، دقایقی برای جمعیت سخنرانی کنم و قرآن بخوانم.

در حالی که من روی سکو پشت میکرفون نشسته بودم و مجری برنامه داشت مرا به مردم معرفی می کرد شخصی را دیدم که از میان جمعیت بلند شد. خوب که دقت کردم دیدم آقای جهانی معلم دوران دبیرستان من است. وی در حالی که دستانش را به نشان ارادت روی سینه گذاشته بود جلو آمد و پشت میکرفون، احوالپرسی گرمی با من کرد سپس دوباره میان جمعیت نشست.

آن روز دقایقی برای جمعیت سخنرانی کردم سپس آیاتی را از حفظ بصورت ترتیل خواندم. آقای جهانی که وسط جمعیت نشسته بود مات و مبهوت مرا نگاه می کرد زیرا او همیشه مرا در کلاسش ساکت و خاموش دیده بود به همین خاطر باورش نمی شد که امروز همان دانش آموز ساکت و خاموش برای جمعیتی بزرگ سخنرانی می کند. البته حق هم داشت که باور نکند زیرا اگر حمایتهای استاد مختارپور نبود من هرگز نمی توانستم وارد این عرصه شوم. (خاطرۀ مردی از تبار اخلاص)

برای نوشتن نظر روی متن روبرو کلیک کنید.  (ارسال نظر)

من و مقصود سلطانزاده در آخرین سال از دوران دبیرستان